Turizmde Türkçenin Korunması Projesi

Projenin Özeti

Dünyanın diğer ülkeleriyle sosyal, ekonomik ve siyasi etkileşimde bulunan her ülkenin dili diğer ülkelerin dillerinden etkilenmektedir. Bu etkilenme sonucu, yabancı dillerden terim anlamlı kelimelerin ödünç alınması söz konusu olmaktadır. Yapısı itibariyle diğer ülkelerle etkileşimin en yüksek düzeyde gerçekleştiği sektör olması nedeniyle turizm sektörü, yabancı dillerden geçip günlük kullanımın bir parçası olan terimlerin sıklıkla rastlandığı bir sektördür. Türkçe, genel olarak Arapça, Farsça gibi tarihsel bağlardan kaynaklanan kelime geçişlerinin yanında jeopolitik konumu dolayısıyla batısındaki ülkelerin dillerinden de ödünçlenen kelimelerin mevcut olduğu bir dildir. Turizm sektöründe ise, sektörün gelişimini yönlendiren ülkelerin (genellikle Kuzey Amerika ve Avrupa ülkeleri) dillerinden geçmiş terimler, sektörde Türkçenin etkili ve yaygın kullanımını olumsuz etkilemektedir. Küresel temelde Türkiye'nin sektörün önemli bileşenlerinden birisi olduğu düşünüldüğünde, yerleşik Türkçe kelimelerin kullanılmasının doğru olacağı düşüncesinden hareketle, Türk Dil Kurumu ve turizm sektörü paydaşları tarafından ortak Türkçe terimlerin kullanılması ve yaygınlaştırılması amacıyla “Türkçe Turizm Sözlüğü” hazırlanmasına yönelik bir projeye başlanmıştır. Proje kapsamında, öncelikle alanla ilgili bir terim havuzu oluşturulacak ve Türk Dil Kurumu sözlük hazırlama ilkelerine göre bu terimler tanımlanacaktır. Daha sonra turizm sektöründe yabancı dillerden geçerek kullanılan ve Türkçe karşılığı olmayan terimlere tüm turizm paydaşlarının desteğiyle Türkçe karşılıklar üretilecektir. Tanımlanan ve karşılıkları verilen terimler hem basılı hem çevrim içi platformda yayınlanacaktır. Projenin son aşamasında ise, sözlükte yer alan terimlerin kullanımının yaygınlaşması ve Turizm Sektöründe Türkçenin kullanımı ve korunmasının sürdürülebilmesi için tüm paydaşların katkısıyla çeşitli etkinlikler düzenlenecektir.

Projenin Amacı

Turizm sektörünün geliştiği, küresel turizm faaliyetlerin yoğunlaştığı ülkelerin dillerinde kullanılan ve Türkçeye olduğu gibi geçmiş turizm terimlerinin, bir dünya dili olan Türkçede de karşılıklarının belirlenmesi ve açıklamalarının yapılması gerekmektedir. Bu gereklilik göz önüne alınarak hayata geçirilen “Türkçe Turizm Sözlüğü” Projesinin temel amacı, turizm sektöründeki mevcut mesleki kavramların (terimlerin) tanımlanmasının yanında, turizm sektöründe kullanılan ve Türkçe karşılığı bulunmayan yabancı dillerden geçmiş terimlerin kabul edilebilir Türkçe karşılıklarının yer aldığı bir turizm sözlüğünün oluşturulmasıdır. Projenin genel amacı ise, turizm sektörünün tüm paydaşları tarafından benimsenerek kullanılacak Türkçe turizm terimlerini içeren bir sözlük ile ortak bir dil oluşturmaktır. Neticede, turizm sektörünün yabancı dil etkisinden arındırılması vesilesi ile Türkçenin korunması ve gelecek nesillere aktarılması sağlanmaya çalışılacaktır.

Projenin Konusu ve Kapsamı

Etkileşim içinde olunan yabancı ülkelerin dillerinin yoğun etkisinde kalan turizm sektöründe, yabancı dildeki sözcüklerin bir kısmı doğrudan (yabancı dildeki şekliyle) alınarak; bir kısmı ses olarak Türkçeleştirilerek, bir kısmı ise, Türkçe karşılıkları benimsenerek kullanılmaktadır. Ayrıca, zaman içinde bazı terimlerin Türkçe karşılıkları belirlendiği halde bu karşılıkların benimsenerek günlük çalışma hayatına giremediği gözlemlenmektedir. Bu proje kapsamında alanında uzman akademisyenler, Kültür ve Turizm Bakanlığı, Türk Dil Kurumu uzmanları ve turizm sektörü sivil toplum kuruluşları tarafından turizm sektöründe yaygın kullanılan yabancı dillerdeki tüm turizm terimleri ele alınacak ve bu terimlerin Türkçe karşılıkları ve açıklamaları belirlenerek bir “Türkçe Turizm Sözlüğü” hazırlanacaktır.

Projenin Özgün Değeri

“Türkçe Turizm Sözlüğü” projesinin her aşamasında ve proje bitiminden sonra elde edilen değerli çıktının sürdürülebilir biçimde benimsenerek yaygınlaşmasında, Kültür ve Turizm Bakanlığı, Türk Dil Kurumu, üniversitelerin ilgili birimleri ve ilgili tüm sivil toplum kuruluşları aktif biçimde yer alacaklardır. Projenin yürütülmesinde, tüm paydaşların dahil olması ve geniş katılımla benimsenmesi projenin önemini ve değerini arttırmaktadır. Ayrıca “Türkçe Turizm Sözlüğü”, Türkiye’de ilk defa oluşturulacak olup, turizm sektörüne, akademik ve eğitim çevrelerine önemli katkı sağlayacaktır. Tamamı Türkçeleştirilmiş turizm terimleri ile turizm sektöründe görev alacak sonraki nesillerin Türkçe terimleri kullanmaları, bu terimlere ve anlamlarına hâkim olmaları sayesinde Türkçenin turizmde de etkin kullanılır hale gelmesi sağlanacaktır.

Projenin Uygulama Yönetimi

Projenin ilk aşamasında, “Türkçe Turizm Sözlüğü” için turizm ile ilgili temel teşkil edebilecek konular belirlenecek ve bu konulara yönelik Alan Editörleri belirlenecektir. Alan editörlerinin belirlenmesinden sonra her alan editörü tarafından kendi üstlendiği konuya yönelik uzman yazar grubu oluşturulacaktır.

İkinci aşamada, Ankara’da projenin tüm paydaşlarının katılımı ile proje açılış toplantısı yapılacak ve ayrıntılar kamuoyuna duyurulacaktır.

Üçüncü aşamada, alan editörleri öncülüğünde ilgili alanda uzman kişilerden oluşan ekipler tarafından tüm ana konular/başlıklar için turizm ile ilgili yaygın kullanımı olan terimler tespit edilip, listelenecektir. Bu terimler, Türkçe karşılıkları olan ve Türkçe karşılıkları olmayan terimler şeklinde iki ana gruba ayrılacaktır. Yazarlar tarafından bir yandan Türkçe karşılıkları olan terimlerin Türkçe açıklamaları yazılırken; diğer yandan da Türkçe karşılıkları olmayan sözcüklerin Türkçe karşılıkları belirlenecek ve açıklamaları yazılacaktır.

Projenin dördüncü aşamasında, Ankara’da bir çalıştay düzenlenecektir. Bu çalıştayda, daha önceden Türkçe karşılıkları olan ve açıklamaları yapılan terimler ile yeni Türkçe karşılıkları belirlenen ve açıklanan terimler ayrı listeler halinde tüm paydaşların değerlendirmesine/görüşlerine sunulacaktır. Çalıştay kapsamında, tüm terimler, ilgili paydaşlardan oluşturulan komisyonlar tarafından incelenecek ve karşılıklı mutabakatla terimlerin Türkçe karşılıklarına ve açıklamalarına son şekli verilecektir.

Beşinci aşamada, çalıştay neticesinde son şekli verilen “Türkçe Turizm Sözlüğü”, Türk Dil Kurumu tarafından basılacaktır. Ayrıca yine Türk Dil Kurumu tarafından “Türkçe Turizm Sözlüğü” çevrimiçi olarak kullanıcılara sunulacaktır.

Son aşamada ise, Kültür ve Turizm Bakanlığı aracılığıyla sektör temsilcilerinin “Türkçe Turizm Sözlüğü”nü (basılı/çevrim içi) kullanması zorunlu hale getirilecek (her turizm paydaşının internet sitelerine konulacak); sözlükte yer alan turizm terimlerinin geçtiği tüm yazılı belgeler, kanunlar, anlaşmalar, yönetmelikler belirlenen Türkçe terimler doğrultusunda tekrar şekillendirilecektir. Terimlerin kullanımının devamlılığı yine Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından kontrol edilerek, gerekli düzenlemelerin yapılmaması durumunda Bakanlık tarafından belirlenen yaptırımlar uygulanacaktır.

Projenin Yaygın Etki / Katma Değeri

Proje sonunda ortaya çıkacak “Türkçe Turizm Sözlüğü” içinde yer alan sözcüklerin turizm sektöründe, ilgili kamu kurumlarında ve turizm eğitimi veren tüm kurumlarda kullanılmaya başlanmasıyla, yabancı dillerdeki sözcüklerin etkisinde kalan turizm sektörünün, yabancı dillerin etkisinden arındırılması söz konusu olacağından yabancı dillerden ödünçlenen terimlerin kullanımı gittikçe azalacak ve toplumsal yaşamda da Türkçenin korunması ve düzgün kullanılmasına destek olunacaktır. Türkçe karşılıkları belirlenerek yaygınlaştırılmış turizm terimlerinin kullanımı, Türkçe konuşulan ülkelerdeki sektörleri de içine alacak şekilde etki yaratabilecektir. Ayrıca yürütülecek bu projenin çıktısı olarak “Türkçe Turizm Sözlüğü” oluşturulması ve muhtemel sonuçları, diğer sektör/alanlara da örnek olabilecek ve farklı sektör/alanlarda gerçekleştirilecek benzer projelerle Türkçenin korunmasına katkı sağlanacaktır.

Somut Çıktıları

Projenin somut çıktısı, turizmde yaygın olarak kullanılan yabancı dillerden geçmiş terimlerin Türkçe karşılıklarını ve açıklamalarını içerecek bir “Türkçe Turizm Sözlüğü” (basılı ve çevrim içi) geliştirilmesidir.